ทุกองค์กรจะต้องมีคนที่ทุกอย่างต้องเป๊ะ สั่งแก้นั่นแก้นี่จนทำให้เพื่อนร่วมงานเบื่อไปตามๆ กัน และคนเหล่านี้มักถูกขนานนามว่า Perfectionist ประจำองค์กร โดยทั่วไปแล้วบุคคลประเภทนี้ก็มักจะเป็นคนที่มีความละเอียดและมีความซับซ้อนทางบุคลิกและลักษณะนิสัย และมักจะเป็นคนที่มีการตั้งเป้าหมายเอาไว้สูง มีความมุ่งมั่นเป็นอย่างมากที่จะทำให้เกิดความสำเร็จและแน่นอนว่ามักจะสำเร็จออกมาได้ดีมาทำความรู้จักกับ Perfectionist ให้มากขึ้นได้ที่บทความนี้เลย
Table of Contents
สำรวจนิยามของ Perfectionist
Perfectionist คือ ผู้ที่ชอบในความสมบูรณ์แบบ ซึ่งเวลาจะทำอะไร ก็จะหวังให้ผลลัพธ์ออกมาดีที่สุดเสมอ และจะพยายามที่จะไม่ให้เกิดข้อผิดพลาดเด็ดขาด ทุกอย่างจึงต้องเป็นไปตามแผนที่ตั้งเอาไว้อย่างไรที่ติ
บางคนอาจจะเรียกกลุ่มคนเหล่านี้ว่า มนุษย์ไม้บรรทัด เพราะจะต้องมีความสมบูรณ์แบบในทุกตารางนิ้ว ในทางจิตวิทยาก็ถือว่าอาจจะเป็นอาการทางจิตอีกอย่างหนึ่งที่อาจส่งผลและนำไปสู่โรคซึมเศร้าได้ มีโอกาสที่จะทำร้ายตัวเองสูงถึงขั้นฆ่าตัวตาย เพราะกลุ่มคนเหล่านี้มักจะมีความเครียดและมีความกดดันที่สูง เนื่องจากมีเป้าหมายและความคาดหวังเอาไว้สูงและชัดเจน
ที่มาของการเป็น Perfectionist เกิดจากอะไร
Perfectionist ทางการแพทย์ถือว่าเป็นพฤติกรรมการใช้ชีวิตที่ได้รับจากเหตุการณ์ที่มีผลกระทบต่อจิตใจบางอย่างสำหรับการใช้ชีวิต ไม่ว่าจะเป็นความเครียดหรือบาดแผลที่อยู่ภายในจิตใจบางอย่างที่เคยพบเจอมา โดยส่วนมากคนกลุ่มนี้มักจะพบเจอกับประสบการณ์ในวัยเด็กที่เลวร้าย โดยการถูกตำหนิ ไม่ได้รับความรัก หรือการถูกมองข้ามจากครอบครัว เป็นคนที่มีแนวโน้มจะเชื่อว่า หากพวกเขาทำงานหนักและสามารถทำได้เป็นที่หนึ่งเป็นคนที่โดดเด่น ทำให้พวกเขาต้องพิสูจน์ตัวเองและมีคุณค่าพอที่จะให้ได้รับความรักและการยอมรับจากพ่อแม่ ทำให้มีการพัฒนาไปมีความต้องการที่จะได้รับการยอมรับในสังคม ดังนั้นกลุ่มคนประเภทนี้จึงต้องทำทุกอย่างให้ออกมาดี ออกมาเป๊ะ จนกดดันตัวเองอยู่บ่อยๆ
5 ประเภทที่แตกต่างของ Perfectionism
เมื่อได้ทำความรู้จักกับนิยามของเหล่า Perfectionist กันไปแล้วว่าคือใคร มีนิสัยอย่างไร และมีที่มาที่ไปอย่างไร แต่รู้หรือไม่! Perfectionist ไม่ได้มีแค่ประเภทเดียว แต่มีด้วยกันถึง 5 ประเภท โดยจะมีลักษณะนิสัย และการตั้งความคาดหวังที่แตกต่างกันออกไป ดังนี้
1. Self-oriented Perfectionism
Self-oriented Perfectionist เป็นกลุ่มคนที่มีมาตรฐานส่วนตัวสูง มีการคาดหวังในความสมบูรณ์และมีการวิพากษ์วิจารณ์ตนเองมากเพื่อไม่ให้เกิดการล้มเหลวและตอบสนองการคาดหวังที่ดีที่สุด รักในความสมบูรณ์แบบเฉพาะในตัวเองเท่านั้น คนกลุ่มนี้จึงไม่ค่อยส่งผลกระทบไปถึงผู้อื่นมากเท่าไหร่
2. Other-oriented Perfectionism
Other-oriented Perfectionism คือผู้ที่มีการคาดหวังในความสมบูรณ์แบบให้กับผู้อื่น ไม่ว่าจะเป็นเพื่อนร่วมงานหรือคนในครอบครัว คนกลุ่มนี้จะมีการคาดหวังกับตัวเองแต่ไปกดดันและตั้งความคาดหวังให้กับผู้อื่น เอาผู้อื่นไปวัดกับมาตรฐานที่ตัวเองยึดมั่นและเชื่อมั่น จึงมักจะเผลอบงการชีวิต หรือตัดสินคนอื่นอยู่บ่อยๆ
3. Socially-Prescribed Perfectionism
Socially-Prescribed Perfectionism เป็นกลุ่ม Perfectionist ที่ต้องการการยอมรับในทุกด้าน โดยจะมีความเชื่อว่าความสมบูรณ์แบบนั้นจะทำให้ทุกคนชอบและเป็นที่รักได้ ถึงแม้ว่าจะไม่ได้กระทบต่อผู้อื่น แต่ก็ส่งผลกระทบต่อตัวเองอย่างมาก เพราะต้องคอยทำทุกอย่างเพื่อให้ถูกใจคนรอบตัวอยู่เสมอ
4. Covert Perfectionism
กลุ่มคนประเภท Covert Perfectionist เป็นผู้ที่ชอบความสมบูรณ์แบบที่มีการแอบแฝงมักจะมีการคาดหวังต่ำต่อคนรอบข้าง และแสดงออกว่าไม่ได้คาดหวังความสมบูรณ์แบบ หรือคาดหวังผลลัพธ์ที่ดีที่สุด แต่ภายในใจนั้นต้องการประสบความสำเร็จโดยที่ไม่อยากให้ใครมารับรู้ในความสำเร็จของตัวเอง
5. Overt Perfectionism
Perfectionist เป็นกลุ่มคนที่ชอบความสมบูรณ์แบบที่มีการเปิดเผยว่ามีความชอบเป็นอย่างมาก มักจะแสดงความวิตกกังวลเมื่อผลงานไม่เป็นไปตามที่คิด ซึ่งจะพยายามแก้ไขผลงานเหล่านั้นให้ตรงตามความต้องการตนเองแบบทันที เรียกได้ว่าให้เห็นก็รู้ว่าคนนี้แหละ Perfectionist
สำรวจสัญญาณที่บ่งชี้ว่ากำลังเป็น Perfectionist
การเป็น Perfectionist ไม่ใช่เรื่องแย่เสมอไป เพราะมันทำให้ท่านมีมาตรฐานที่สูงในการจัดการชีวิตที่สมบูรณ์แบบ ได้ผลลัพธ์ที่สมบูรณ์และน่าพึงพอใจทั้งตนเองและผู้อื่น ช่วยให้เป็นคนที่สามารถเก็บรายละเอียดได้ดี แต่ลักษณะบางอย่างของการเป็น Perfectionist อาจจะเป็นพิษและไม่เป็นมิตรกับตัวเองและคนรอบข้าง มาสังเกตสัญญาณว่าตัวเองเป็น Perfectionist หรือไม่ ดังนี้
1. ทำเท่าไรก็ไม่ได้ดั่งใจ
การทำงานให้ออกมาสมบูรณ์แบบ และดูเป็นมืออาชีพไม่ใช่เรื่องที่ผิด แต่สำหรับการพยายามทำทุกสิ่งให้เป๊ะตั้งแต่การทำงานยันการใช้ชีวิต เป็นสัญญาณบ่งบอกว่าอาจจะเป็น Perfectionist และยิ่งถ้าหากค้นพบว่ามีอาการหงุดหงิดไปกับทุกอย่างที่ไม่ตรงกับความต้องการหรือบ่อยครั้งทำให้สิ่งที่ไม่จำเป็นส่งผลให้ใช้เวลามากจนเกินไป แสดงว่าเข้าข่ายเป็น Perfectionist มากๆ แล้วนะ
2. ต้องการการยอมรับอยู่เสมอ
หากพบว่าตัวเองกำลังต้องการการยอมรับและพยายามเป็นที่ยอมรับในสังคมให้ได้นั้น ก็จะเป็นอีกหนึ่งสัญญาณที่บ่งบอกว่าท่านเป็น Perfectionist และอาจจะเผลอกดดันตัวเองมากเกินไปเพราะอยากให้ผู้อื่นยอมรับ จนลืมความต้องการที่แท้จริงของตัวเองอยู่บ่อยๆ ควรหาเวลาอยู่กับตัวเอง คุยกับตัวเอง เอาใจใส่ตัวเองให้มากๆ
3. ไม่ยอมรับคำติชมจากคนอื่น
อีกหนึ่งสัญญาณการเป็น Perfectionist คือการไม่ยอมรับคำติชมจากผู้อื่น กลัวการยอมรับว่าตัวเองทำได้ไม่ดีพอ หงุดหงิดทุกครั้งที่มีใครมาติผลงาน ไม่สามารถยอมรับคำติได้ แต่เมื่อได้รับคำชม กลับไม่ได้รู้สึกพอใจ หรือไม่กล้ารับคำชมจากผู้อื่นเช่นกัน เพราะคิดว่างานที่ออกมาไม่ได้ดีพอที่จะให้ใครมาชม
4. ชอบตัดสินคนอื่นอยู่ตลอดเวลา
การตัดสินคนอื่นอยู่เสมอ เพียงเพราะพวกเขาทำอะไรไม่ตรงกับความต้องการ หรือความคาดหวังของเรา รวมไปถึงการเอาตัวเองไปเปรียบเทียบกับผู้อื่น เพียงเพื่อให้ตัวเองดูดีขึ้นมา เป็นอีกหนึ่งสัญญาณบ่งบอกความเป็น Perfectionist ในรูปแบบที่คอยตัดสินผู้อื่น อยากให้ผู้อื่นใช้ชีวิต หรือทำอะไรก็ตามที่เรามองว่าดี
5. กลัวความล้มเหลว
การกลัวความล้มเหลวเป็นสิ่งที่ใครๆ ก็มีกันทั้งนั้น แต่การกลัวความล้มเหลวฉบับ Perfectionist จะแตกต่างออกไป เพราะกลุ่มคนเหล่านี้จะรับมือกับความกลัวด้วยการผัดวันประกันพรุ่ง ผลัดงานออกไปเรื่อยๆ เพราะต้องการแก้ไขให้ดีที่สุด และเพื่อให้เวลาตัวเองเตรียมใจกับผลลัพธ์ที่ออกมาไม่ได้ได้ดั่งใจ
6. ผิดพลาดไม่ได้เลย
Perfectionist จะไม่ชอบให้มีอะไรผิดพลาดเลย หากมองเห็นข้อผิดพลาดก็จะรีบแก้ไขทันที เรื่องนี้มองดูแบบผิวเผินอาจจะเหมือนคนที่ทำงานละเอียดทั่วๆ ไป แต่จริงๆ แล้วกลุ่มคนเหล่านี้จะแตกต่างออกไป แม้ผลงานนั้นจะไม่มีข้อผิดพลาดเลย คนเหล่านี้ก็จะมองหาข้อผิดพลาดจนเจอให้ได้ ซึ่งบางครั้งสิ่งนั้นอาจจะไม่ใช้ข้อผิดพลาด แต่เป็นการคิดไปเองมากกว่า
7. กดดันตัวเองอยู่เสมอ
คนที่เป็น Perfectionist จะอยู่กับชุดความคิดที่ว่า “ควรทำอย่างนั้น” “ควรทำอย่างนี้” “ทำไม่มีทำอย่างนั้น” “ทำไมไม่ทำอย่างนี้” ซึ่งเป็นการกดดันตัวเองอยู่เสมอ ไม่เคยพอใจในสิ่งที่ตัวเองทำได้เลยสักครั้ง แต่จะมองหาจุดผิดพลาดเพื่อเอามาตำหนิตัวเองบ่อยๆ จนกลายเป็นความกดดันที่ไม่รู้ตัว หรือพอจะรู้ตัวอีกที สุขภาพจิตก็เสียไปแล้ว
ข้อดีและข้อเสียของการเป็น Perfectionist
คนที่เป็น Perfectionist จะมีคุณสมบัติที่จะพาตัวเองไปถึงเป้าหมาย ทำให้เกิดความสำเร็จตามที่คาดหวังเอาไว้ และยังคงเป็นคนที่สมบูรณ์ในทุกระเบียบนิ้ว มีความรอบคอบ สมบูรณ์แบบในเรื่องของการทำงาน มีเปอร์เซ็นต์การเจริญก้าวหน้าในหน้าที่การงานที่สูง สามารถประคับประคองให้สำเร็จลุล่วงและแก้ปัญหาได้เก่ง
แต่สำหรับคนที่มีอาการและความสมบูรณ์มากจนเกินไป อาจจะมีปัญหาในเรื่องของความสัมพันธ์ เพราะคนรอบตัวที่อยู่ด้วยไม่มีความสุข รู้สึกมีความกดดันอยู่ตลอดเวลาจนต้องตีตัวออกหาก แถมการกดดันตัวเองที่มากเกินไป และเป็นคนที่สุดโต่งในทางความคิด ไม่รู้จักความยืดหยุ่นในการใช้ชีวิต อาจเป็นสาเหตุของอาการซึมเศร้าได้
รวม 7 วิธีหลุดจากการเป็น Perfectionist
สำหรับใครที่รู้ตัวว่าตอนนี้ตนเองกำลังเป็น Perfectionist ที่ไม่มีความสุข กดดันตัวเองมากจนเกินไป อยากจะหลุดพ้นจากความเป็น Perfectionst นี้ อยากกลับไปใช้ชีวิตแบบปกติที่ไม่ต้องกดดันตัวเองและผู้คนรอบตัว มาดู 7 วิธีหลุดจากการเป็น Perfectionist ทำได้อย่างไรบ้าง
1. กดดันตัวเองให้น้อยลง
พื้นฐานการหลุดพ้นจากกับดัก Perfectionist รวมไปถึงการเห็นคุณค่าและให้เกียรติตัวเอง ถ้าหากนำตัวเองไปผูกกับเป้าหมายแล้วชีวิตจะมีความสุขน้อยลง เพราะชีวิตมีทั้งวันที่ทำสำเร็จได้เกินเป้าและวันที่ทำไม่ถึงเป้า ดังนั้นในการกดดันตัวเองให้น้อยลง ยอมรับว่าตัวเองก็เป็นแค่คนธรรมดาคนหนึ่ง ที่มีความผิดพลาดได้ จะช่วยปล่อยวางความกดดันเหล่านั้นออกไปได้อย่างดี
2. อย่ามองสถานการณ์เลวร้ายเกินจริง
หากอยากหลุดพ้นจากความเป็น Perfectionist ให้ได้ ก็ควรเลิกคิดว่าทุกอย่างจะออกมาแย่เสมอไป เมื่อได้รับมอบหมายงานมา ให้คิดบอกไปก่อนว่า “เราทำได้” “งานต้องออกมาดีแน่นอน” เพราะการคิดบวกเป็นการให้กำลังใจตัวเองก่อนเริ่มทำงาน ช่วยลดความกดดัน และความคาดหวังที่มาก
3. เปลี่ยนความคิดลบๆ ให้สร้างสรรค์ขึ้น
เหล่า Perfectionist ทั้งหลายควรเปลี่ยนความคิดลบให้กลายเป็นบวกได้แล้ว อย่าคิดว่าข้อผิดพลาดจากการทำงานที่เกิดขึ้นคือจุดจบของทุกอย่าง แต่ให้หันมาคิดว่าเป็นประสบการณ์ที่ได้พบและเรียนรู้เพื่อพัฒนาตนเองต่อไป มุ่งสู่ความสำเร็จที่จะเกิดขึ้นในอนาคต
4. โฟกัสที่ความพยายามมากกว่าผลลัพธ์
Perfectionist ควรลองเปลี่ยนมุมมองจากการมุ่งไปที่เป้าหมายที่ต้องสมบูรณ์แบบ สวยหรู ต้องได้ดั่งใจทุกอย่าง มาเป็นการใส่ใจในความพยายามระหว่างทาง รับรู้ว่าระหว่างทำงานนั้นเราทำอะไรไปบ้าง ได้อะไรบ้างจากการทำงานนั้นๆ มองว่าทุกผลงานเป็นการพัฒนาตนเอง เท่านี้ก็จะช่วยฝึกให้เราพอใจกับทุกสิ่งได้แล้ว
5. ตั้งเป้าหมายที่เป็นไปได้
การพยายามลดเป้าหมายลงจากที่เคยตั้งไว้สูงนั้น ถ้าหากลดให้มันง่ายขึ้นก็จะทำให้ไม่ต้องกดดันตัวเองมากจนเกินไป ต้องมีการยอมรับว่าทุกคนไม่ใช่สุดยอดมนุษย์ที่จะทำอะไรที่ยากได้สำเร็จไปทุกเรื่อง ถ้ารู้ว่าตัวเองเป็น Perfectionist ที่หลงใหลในความสำเร็จ การตั้งเป้าหมายที่ทำสำเร็จได้ง่าย จึงเป็นทางเลือกที่ดีไม่น้อย
6. อย่าผัดวันประกันพรุ่ง
การจะเริ่มต้นเป็นคนใหม่นั้นยากเสมอ แต่สิ่งสำคัญคือการเริ่มต้นลงมือทำ หากตั้งใจไว้ว่าจะเลิกเป็น Perfectionist ที่กดดันตัวเองจะขาดความสุขในชีวิตไป ก็ให้เริ่มเปลี่ยนตัวเอง เปลี่ยนความคิด และเปลี่ยนความคาดหวังทันที ไม่ต้องรอวันหน้า เพราะหากเริ่มต้นได้แล้ว ก้าวต่อไปก็ไม่ใช่เรื่องยาก
7. เคารพในตัวเองเสมอ
หากจะเลิกเป็น Perfectionist แล้วหันมารักตัวเองให้มากขึ้น ควรเริ่มจากการเคารพตัวเองอยู่เสมอ ภาคภูมิใจในตัวเองกับสิ่งต่างๆ ที่ผ่านเข้ามา คอยชม คอยบอกตัวเองว่าเราทำได้ดีแล้ว เพื่อลดความกดดันที่เกิดขึ้นภายในใจ เรียนรู้ที่จะอยู่กับปัจจุบันและผลลัพธ์ที่เป็นอยู่ จะได้ไม่ต้องคาดหวังกับสิ่งที่เป็นไปไม่ได้จนปวดหัว
วิธีรับมือกับเพื่อร่วมงาน Perfectionist
หลายคนอาจจะมีความรำคาญที่ต้องอยู่ใกล้กับคนที่เป็น Perfectionist ยิ่งทำงานด้วยก็ยิ่งไปกันใหญ่ แต่สิ่งแรกที่ควรทำคือการยอมรับและให้โอกาส อย่าพึ่งตัดสินใจหรือมองคนอื่นในแง่ลบ เพราะ Perfectionist ก็ไม่ได้มีแค่มุมที่แย่เสมอไป แต่ยังมีมุมดีๆ อย่างการทำงานอย่างเป็นระบบระเบียบ มองเห็นข้อผิดพลาดต่างๆ ได้ดีกว่าผู้อื่น สิ่งสำคัญคือการสื่อสารก่อนเริ่มงาน และเรียนรู้ที่จะทำงานร่วมกัน มองหาตรงกลางที่ทั้งสองฝ่ายพอใจ เท่านี้ก็จะทำงานร่วมกับคนที่เป็น Perfectionist ได้อย่างมีความสุขแล้ว
สรุป
Perfectionist คือคนที่คลั่งไคล้ในความสมบูรณ์แบบ อยากให้งานที่ทำออกมาดี และไร้ที่ติ จนเผลอกดดันตัวเอง และคนรอบตัว ด้วยความกดดันที่มีให้กับตัวเองมากมายขนาดนี้ เป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้กลุ่มคนที่เป็น Perfectionist มีอาการซึมเศร้าได้ ดังนั้น หากเริ่มสงสัยว่าตัวเองเป็น Perfectionist หรือไม่ ควรรีบสังเกตสัญญาณที่ได้ให้ไปในบทความนี้ แล้วทำตามวิธีที่จะช่วยใหหลุดออกจากบ่วงความเป็น Perfectionist เพื่อให้สุขภาพจิตดีขึ้น ทำงานร่วมกับผู้อื่นได้ง่ายขึ้น
